Racefiets - algemeen
De racefiets, ook wel wielrenfiets genoemd, bestaat al zeer lang en is populair bij professionals en amateurs. De racefiets stelt je in staat op eigen spierkracht alleen of in groepsverband hoge snelheden te bereiken of steile hellingen te beklimmen. Door de tijd heen is de racefiets ontwikkeld van een relatief zware stalen fiets met een vrij verticale zitpositie naar een zeer lichte, steeds vaker uit carbon vervaardigde fiets met een meer gestroomlijnde zitpositie. In de moderne racefiets is de antieke racefiets (met twee gelijke wielen) van voor 1900 nog steeds te herkennen. Alle onderdelen van de fiets hebben echter wel veranderingen ondergaan, betreffende zowel het materiaalgebruik als de vormgeving. Hierna wordt kort ingegaan op de geschiedenis van de racefiets en worden de belangrijkste soorten en onderdelen beschreven.
Soorten racefietsen
Voor elk type wedstrijd is er een geoptimaliseerde racefiets. In klassiekers, criteriums, tijdritten en bergritten kom je dus fietsen tegen met andere eigenschappen. Voor professioneel gebruik bepaalt de UCI (Union Cycliste Internationale) de toegestane eigenschappen van de racefiets. De eisen verschillen per discipline. Zo zijn dichte wielen bijvoorbeeld wel toegestaan in een tijdrit maar niet tijdens een uurrecordpoging.
Frame
De vroegere racefietsframes waren van staal waarbij de holle buizen met behulp van verbindingsstukken (lugs) aan elkaar werden gesoldeerd en de wielbasis relatief lang was. Het moderne frame is lichter en compacter dan het antieke frame waardoor het handelbaarder is maar wat minder stabiel.
Zoekend naar lichtere materialen werden na 1970 steeds vaker frames van aluminium gebruikt. Hoewel aluminium (legeringen) minder sterk zijn dan staal (legeringen), is het materiaal lichter en niet gevoelig voor roest. Voor voldoende stijfheid hebben aluminium buizen een grotere diameter.
Huidige duurdere frames zijn meestal van koolstofvezel / carbon gemaakt. De frames bestaan uit één stuk of zijn samengesteld. Carbon is zeer licht en dus zeer geschikt voor racedoeleinden. Verder kan een frame zo gevormd worden dat er op de juiste plekken meer stijfheid of juist flexibiliteit ontstaat. Een nadeel is de kwetsbaarheid bij belasting op één punt zoals kan gebeuren bij een valpartij. Er zijn ook fietsen waarbij aluminium en carbon worden gecombineerd om zo van de sterke kanten van beide materialen te kunnen profiteren.
Ook titanium, magnesium en scandium worden in geringe mate gebruikt voor de bouw van racefietsframes. Titanium heeft veel goede eigenschappen maar is erg duur. Magnesium is door de grote gevoeligheid voor corrosie minder in trek maar is lichter en comfortabeler dan aluminium. Een frame waarin scandium is verwerkt bestaat vooral uit aluminium.
Hoewel critici er geen voordelen in zien, zijn er tegenwoordig steeds meer 'sloping frames' op de markt. Bij dit type frame is de bovenbuis richting het zadel aflopend. Doordat er op deze manier minder verschillende framematen geproduceerd hoeven te worden, zijn de productiekosten lager.
Remsystemen
Lange tijd zijn velgremmen of v-brakes de standaard geweest voor racefietsen. Hiet ziet er echter naar uit dat net als bij de mountainbike, ook bij de racefiets de schijfrem deze plaats zal gaan innemen. Hoewel het totale gewicht van een schijfremsysteem nu nog hoger is dan een velgremsysteem, hebben (hydraulische) schijfremmen veel voordelen. Zo vergt remmen minder kracht en is de remkracht beter doseerbaar. Verder is er geen slijtage en opwarming van de velg (minder kans op klapband) en werken de remmen ook bij regen uitstekend.
Versnellingen
De derailleur bestaat al sinds ongeveer 1900 maar mede vanwege de onbetrouwbaarheid werden ze lange tijd niet in wedstrijden gebruikt. Voor het schakelen naar een ander tandwiel moest tot aan 1937, toen de derailleur werd toegestaan in de Tour de France, de fiets deels worden gedemonteerd. Lange tijd bevonden de schakelaars zich op de onderste buis van de fiets. Pas in 1989 introduceerde Shimano het systeem waarbij de schakelaars naar het stuur werden verplaatst wat de racefiets vooral veel veiliger maakte. In 1990 werden de schakelaars verwerkt in de remhendels waardoor nog minder beweging nodig was voor het schakelen. Veel wielrenners stappen na de introductie van het schakelsysteem 'Di2' van Shimano in 2009 over op dit elektronische schakelsysteem dat sneller, preciezer en ook onder druk goed schakelt.
Wielen en Banden
Velgen waren tot 1937 vaak van hout, na die tijd werd aluminium de standaard en tegenwoordig worden ook velgen steeds vaker van carbon gemaakt. Velgen kunnen plat zijn of juist hoger voor een beter stroomlijn. Als de hoge velg van carbon is gemaakt, weegt de winst door de betere stroomlijn eerder op tegen het extra (namelijke geringe) gewicht. Bergop of bij veel zijwind is er eerder sprake van een nadeel. Doordat carbon moeilijker afkoelt dan aluminium is het risico op een klapband bij een snelle lange afdaling hoger. Opblaasbare banden worden al sinds 1889 gebruikt.
Er zijn tegenwoordig verschillende systemen waaruit kan worden gekozen: clincher, tubeless of tubular/tubes. In het geval van de clincher is er sprake van een binnenband en een buitenband die je achter de opstaande rand van de velg haakt. In de buitenband zit een staaldraad (draadband) of er zitten kevlar vezels (vouwband). Bij een tubeless systeem wordt de buitenband zonder aparte binnenband op de luchtdichte velg gelegd. Een toegevoegde vloeibare latex zorgt voor afdichting van kleine gaatjes. Veel wedstrijdrijders gebruiken tubes / tubular waarbij de buitenband om de binnenband is genaaid en vervolgens op de enigszins holle velg is geplakt. De tubular heeft als voordeel dat de velg sterker en lichter en (in principe) goedkoper is en dat de band minder spanning nodig heeft. Het verwisselen is echter meer werk en ook de kosten van deze banden zijn hoger. Ook de tubeless band hoeft minder hard opgepompt te worden dan de klassieke binnen- buitenband combinatie. Verder kan er bij een lekke tubeless band een losse binnenband gemonteerd worden. Tubeless en tubular zouden minder snel lekrijden mede doordat er geen losse binnenband is die bij de velg kan knellen.
Pedalen
De oudere fietsers weten nog van de pedalen met riempjes maar tegenwoordig zijn het kliksystemen die door professional en amateur worden gebruikt. Met het kliksysteem staat je voet in de optimale positie op het pedaal en kun je zowel duwen als trekken. De drie bekendste merken zijn Shimano SPD-SL, Look en Time waarvan Shimano-SL het meest wordt verkocht. Deze systemen gebruiken een groot drukoppervlak zodat maximale druk kan worden uitgeoefend zonder dat dit tot extra vermoeidheid op een bepaald punt leidt. Verder is er nog het merk Speedplay dat licht en relatief duur is en een klein contactoppervlak heeft. Het merk Mavic heeft de Mavic Zxellium waarover de eerste gebruikers niet allemaal even enthousiast zijn.